غسل جمعه۲

وضو و غسل

مراد از جمعه چیست: در عربی جمعه دو معنا دارد. جمعه به معنای روز جمعه و هفته‌ می‌باشد. شاید ملاک روز جمعه نباشد و اگر جمعه نشد روزهای دیگر این غسل باید انجام شود. اگر روز جمعه آب پیدا نشود، پنجشنبه غسل را انجام دهد. در یک روایت آمده است که هر هفت روز یک بار باید غسل انجام شود و بشوید. ملاک هفته است واگر روز جمعه خصوصیت دارد به جهت نماز جمعه است و از روایات استفاده می‌شود که خود روز جمعه خصوصیتی ندارد. ثواب برای غسل در هفته یک بار است. می‌فرماید روز جمعه غسل کنید از طلوع آفتاب تا اذان ظهر، اگر نشد بعد از ظهر و اگر نشد شب و اگر نشد شنبه و اگر هم نشد یکشنبه غسل انجام دهید. معلوم می‌شود روز جمعه در غسل جمعه خصوصیت ندارد. ائمه (ع) می‌فرمایند که اگر معلوم شود روز جمعه آب نیست روز پنجشنبه غسل کنید. روایت قضاء غسل جمعه نفرموده است و بحث ما کثیفی است و بحث فقه نمی‌کنیم. در روایت آمده است: عِلَّةُ غُسْلِ الْعِيدَيْنِ وَ الْجُمُعَةِ وَ غَيْرِ ذَلِكَ مِنَ الْأَغْسَالِ لِمَا فِيهِ مِنْ تَعْظِيمِ‌ الْعَبْدِ رَبَّهُ‌ وَ اسْتِقْبَالِهِ الْكَرِيمَ الْجَلِيلَ وَ طَلَبِهِ الْمَغْفِرَةَ لِذُنُوبِهِ وَ لِيَكُونَ لَهُمْ يَوْمَ عِيدٍ مَعْرُوفٍ يَجْتَمِعُونَ فِيهِ عَلَى ذِكْرِ اللَّهِ فَجَعَلَ فِيهِ الْغُسْلَ تَعْظِيماً لِذَلِكَ الْيَوْمِ وَ تَفْضِيلًا لَهُ عَلَى سَائِرِ الْأَيَّامِ وَ زِيَادَة فِي النَّوَافِلِ وَ الْعِبَادَةِ وَ لِيَكُونَ ذَلِكَ طَهَارَةً لَهُ مِنَ الْجُمُعَةِ إِلَى الْجُمُعَة[9] یعنی علت غسل عیدین و جمعه و غیر از آن از غسل ها تعظیم خداوند است ... و طهارت از جمعه تا جمعه باشد. طهارت شرعی نیست بلکه به معنای پاکیزگی است و عرض کردم به جهت نماز جمعه نیست و بر همه واجب است: سَأَلْتُهُ‌ عَنِ‌ الْغُسْلِ‌ يَوْمَ‌ الْجُمُعَةِ فَقَالَ وَاجِبٌ‌ عَلَى كُلِّ ذَكَرٍ وَ أُنْثَى عَبْدٍ أَوْ حُرٍّ.[10] یعنی از غسل جمعه سوال کردم فرمود بر هر مرد و زن و عبد و آزادی واجب است. مضمون این روایت متواتر است. معلوم است که بر زن و بنده نماز جمعه واجب نیست بنابراین نماز جمعه مستقل از غسل جمعه است و به یکدیگر ارتباط ندارد. بله روز جمعه روز عید است و همه می‌خواهند نماز جمعه شرکت کنند و گفتیم اصل مشروعیت غسل جمعه پاکیزگی در نماز جمعه بوده است. در روایت معتبر آمده است: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ فَاتَهُ الْغُسْلُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ قَالَ يَغْتَسِلُ مَا بَيْنَهُ‌ وَ بَيْنَ‌ اللَّيْلِ‌ فَإِنْ فَاتَهُ اغْتَسَلَ يَوْمَ السَّبْتِ.[11] یعنی از مردی که غسل جمعه را از دست داده بود سوال شد فرمود بعد از ظهر تا شب غسل کند و اگر نشد روز شنبه غسل کند. روایات به این معنا متعدد است. در روایت دیگر آمده است: قَالَ لِأَصْحَابِهِ إِنَّكُمْ تَأْتُونَ‌ غَداً مَنْزِلًا لَيْسَ فِيهِ مَاءٌ فَاغْتَسِلُوا الْيَوْمَ لِغَدٍ فَاغْتَسَلْنَا يَوْمَ الْخَمِيسِ لِلْجُمُعَةِ.[12] یعنی امام صادق(ع) به اصحاب خود فرمود فردا به جائی می‌رسید که آب نیست امروز برای فردا غسل کنید پس ما روز پنجشنبه برای روز جمعه غسل کردیم. معلوم می‌شود جمعه خصوصیتی ندارد و غسل در پنجشنبه و شنبه هم می‌شود انجام داد. در روایت دیگر داریم که هر روز که نتوانستی غسل کنی در فردای آن روز غسل کن که هممه‌ی روزها را شامل می‌شود. در روایت آمده است: يَا عَلِيُّ عَلَى النَّاسِ فِي كُلِّ يَوْمٍ مِنْ سَبْعَةِ أَيَّامٍ‌ الْغُسْلُ‌ فَاغْتَسِلْ فِي كُلِّ جُمُعَةٍ وَ لَوْ أَنَّكَ تَشْتَرِي الْمَاءَ بِقُوتِ يَوْمِكَ وَ تَطْوِيهِ فَإِنَّهُ لَيْسَ شَيْ‌ءٌ مِنَ التَّطَوُّعِ أَعْظَمَ مِنْه‌[13] یعنی ای علی(ع) بر مردم در هر هفت روز یک روز غسل لازم است پس هر روز جمعه غسل کن اگر چه آب را بخری و در آن روز گرسنه بمانی زیرا مهم تر از غسل جمعه نیست. یک مطلوب دیگری وجود دارد که این غسل در روز جمعه باشد. بنابراین «تعدد مطلوب» وجود دارد. مانند نماز که نماز خواندن و خواندن در مسجد و خواندن به صورت جماعت هرکدام مطلوب هستند. مطلوب اول این است که انسان در هفت روز یک غسل انجام دهد و مطلوب دوم این است که این غسل را در روز جمعه قرار بدهد. از باب تعدد مطلوب اگر غسل را در روز جمعه قرار ندهد امر دوم را امتثال نکرده است ولی در هر روز که غسل کند امر اول را امتثال می‌کند. در روایت دیگر آمده است: فَإِنْ فَاتَكَ الْغُسْلُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ قَضَيْتَ‌ يَوْمَ السَّبْتِ أَوْ بَعْدَهُ مِنْ أَيَّامِ الْجُمْعَةِ وَ إِنَّمَا سُنَّ الْغُسْلُ يَوْمَ الْجُمُعَةِ تَتْمِيماً لِمَا يَلْحَقُ الطَّهُورَ فِي سَائِرِ الْأَيَّامِ مِنَ النُّقْصَان‌[14] اگر در روز جمعه غسل نکردی روز شنبه یا بعد از آن از روزهای هفته غسل کن... روز جمعه یکی است ولی فرمود «ایام الجمعه» معلوم می‌شود کلمه‌ی جمعه بر هفته هم اطلاق می‌شود. از روایات استفاده می‌شود که اگر کسی در روز جمعه می‌توانست غسل کند ولی نکرد، می‌تواند در روزهای دیگر هم غسل انجام بدهد. غسل در روزهای دیگر یا از باب «تعدد مطلوب» است یا از باب «وجوب القضاء بامر مستحدث» است. [یعنی قضاء داشتن عملی نیازمند دستور جدید دیگری غیر از حکم تشریع عمل است.] از «فوت غسل» مطلق فوت مراد است مانند فوت نماز که مراد مطلق فوت است و فقط عدم تمکن از نماز را در نظر ندارد. اگر به هر دلیل مانند تنبلی هم غسل نکرد می‌تواند در روزهای دیگر غسل کند.