انواع خواب

آداب خوابیدن

در روایت آمده است: نَمْ نَوْمَ الْمُعْتَبِرِينَ وَ لَا تَنَمْ‌ نَوْمَ‌ الْغَافِلِينَ‌ فَإِنَّ الْمُعْتَبِرِينَ مِنَ الْأَكْيَاسِ يَنَامُونَ اسْتِرَاحَةً وَ لَا يَنَامُونَ اسْتِبْطَاراً قَالَ النَّبِيُّ ص تَنَامُ عَيْنَايَ وَ لَا يَنَامُ قَلْبِي وَ انْوِ بِنَوْمِكَ تَخْفِيفَ مَئُونَتِكَ عَلَى الْمَلَائِكَةِ وَ اعْتِزَالَ النَّفْسِ عَنْ شَهَوَاتِهَا وَ اخْتَبِرْ بِهَا نَفْسَكَ وَ كُنْ ذَا مَعْرِفَةٍ بِأَنَّكَ عَاجِزٌ ضَعِيفٌ لَا تَقْدِرُ عَلَى شَيْ‌ءٍ مِنْ حَرَكَاتِكَ وَ سُكُونِكَ إِلَّا بِحُكْمِ اللَّهِ وَ تَقْدِيرِهِ وَ إِنَّ النَّوْمَ أَخُو الْمَوْتِ وَ اسْتَدِلَّ بِهَا عَلَى الْمَوْتِ الَّذِي لَا تَجِدُ السَّبِيلَ إِلَى الِانْتِبَاهِ فِيهِ وَ الرُّجُوعِ إِلَى إِصْلَاح‌ مَا فَاتَ عَنْكَ وَ مَنْ نَامَ عَنْ فَرِيضَةٍ أَوْ سُنَّةٍ أَوْ نَافِلَةٍ فَاتَهُ بِسَبَبِهَا شَيْ‌ءٌ فَذَلِكَ نَوْمُ الْغَافِلِينَ وَ سِيرَةُ الْخَاسِرِينَ وَ صَاحِبُهُ مَغْبُونٌ وَ مَنْ نَامَ بَعْدَ فَرَاغِهِ مِنْ أَدَاءِ الْفَرَائِضِ وَ السُّنَنِ وَ الْوَاجِبَاتِ مِنَ الْحُقُوقِ فَذَلِكَ نَوْمٌ مَحْمُودٌ وَ إِنِّي لَا أَعْلَمُ لِأَهْلِ زَمَانِنَا هَذَا شَيْئاً إِذَا أَتَوْا بِهَذِهِ الْخِصَالِ أَسْلَمَ مِنَ النَّوْمِ لِأَنَّ الْخَلْقَ تَرَكُوا مُرَاعَاةَ دِينِهِمْ وَ مُرَاقَبَةَ أَحْوَالِهِمْ وَ أَخَذُوا شِمَالَ الطَّرِيقِ وَ الْعَبْدُ إِنِ اجْتَهَدَ أَنْ لَا يَتَكَلَّمَ كَيْفَ يُمْكِنُهُ أَنْ لَا يَسْتَمِعَ إِلَّا مَا لَهُ مَانِعٌ مِنْ ذَلِكَ وَ إِنَّ النَّوْمَ مِنْ إِحْدَى تِلْكَ الْآلَاتِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى‌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ أُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا وَ إِنَّ فِي كَثْرَتِهِ آفَاتٍ وَ إِنْ كَانَ عَلَى سَبِيلِ مَا ذَكَرْنَاهُ وَ كَثْرَةُ النَّوْمِ يَتَوَلَّدُ مِنْ كَثْرَةِ الشُّرْبِ وَ كَثْرَةُ الشُّرْبِ يَتَوَلَّدُ مِنْ كَثْرَةِ الشِّبَعِ وَ هُمَا يُثَقِّلَانِ النَّفْسَ عَنِ الطَّاعَةِ وَ يُقْسِيَانِ الْقَلْبَ عَنِ التَّفَكُّرِ وَ الْخُشُوعِ وَ اجْعَلْ كُلَّ نَوْمِكَ آخِرَ عَهْدِكَ مِنَ الدُّنْيَا وَ اذْكُرِ اللَّه‌ تَعَالَى بِقَلْبِكَ وَ لِسَانِكَ وَ خَفِ اطِّلَاعَهُ عَلَى سِرِّكَ مُسْتَعِيناً بِهِ فِي الْقِيَامِ إِلَى الصَّلَاةِ إِذَا انْتَبَهْتَ فَإِنَّ الشَّيْطَانَ يَقُولُ لَكَ نَمْ فَإِنَّ لَكَ بَعْدُ لَيْلًا طَوِيلًا يُرِيدُ تَفْوِيتَ وَقْتِ مُنَاجَاتِكَ وَ عَرْضِ حَالِكَ عَلَى رَبِّكَ وَ لَا تَغْفُلْ عَنِ الِاسْتِغْفَارِ بِالْأَسْحَارِ فَإِنَّ لِلْقَانِتِينَ فِيهِ أَشْوَاقا[4] یعنی بخواب خواب عبادت کنندگان نه خواب غافلین عبادت کنندگان عقل دارند و زیرک هستند آن ها به خاطر استراحت می‌خوابند ولی افراد غافل خواب زیاد و لغو دارند پیامبر(ص) فرمود چشم من می‌خوابد و قلب من نمی‌خوابد خواب خود را عبادت قرار بده بخواب تا کار فرشتگان کمتر شود و بخواب تا به فکر شهوت نباشی و خودت را امتحان کن و خواب عبرتی برای تو باشد که عاجز و ناتوان هستی و قدرت حرکت و سکون نداری مگر به اذن و تقدیر خداوند باشد زیرا خواب برادر مرگ است و خواب را دلیل مرگ قرار بده و تفاوت آن ها این است که در خواب می‌توانی بیدار شوی ولی در مرگ راه برگشت وجود ندارد تا برگردی و کارهای خراب را اصلاح کنی کسی که می‌خوابد تا جائیکه نافله یا واحبی از او فوت شود یا کار خیری به سبب خواب فوت شود خواب غافلین است و روش افراد زیان کننده است و صاحب این خواب محروم و مغمون است و کسی که مستحبات و واجبات و حقوق خداوند و خلق را اداء کند خواب خوب است و من برای اهل زمان خود زمانیکه وجبات خود را انجام بدهند چیزی بهتر و سالم تر از خواب نیست زیرا مردم رعایت احکام شرع را کنار گذاشته اند و مراقب احوال خود نیستند و به بیراهه رفتند و بنده اگر می‌خواهد تلاش کند جلوی دهان را بگیرد ولی چگونه می‌تواند گوش ندهد؟ زمانی می‌آید که کسی نجات پیدا نمی‌کند مگر کسی که زیاد می‌خوابد (از جهتی که خواب مانع گناه می‌شود) خداوند فرمود شنوایی و بینایی و قلب همه مورد سوال قرار می‌گیرند و در زیاد خوابیدن آفاتی دارد هرچند خواب با نیتی باشد که ذکر شد و زیاد خوابیدن از زیاد نوشیدن است و زیاد نوشیدن از زیاد سیر شدن است و بدن را از اطاعت سنگین می‌کنند و سبب قساوت قلب از تفکر و خشوع می‌شود و هر خوابی را خواب آخر قرار بده و خداوند را با قلب و زبان یاد کن و بترس از اینکه خداوند راز و پنهان تو را خبر دارد و در قلب در نظر داشته باش و از خداوند کمک بخواه برای نماز و هر زمان بیدار شوی شیطان می‌گوید بخواب هنوز از شب مانده است می‌خواهد زمان مناجات از بین برود و تو عرضه‌ی احوال به خداوند نکنی و از استغفار کردن در سحر ها غافل نشو زیرا اهالی قنوت و دعاء شوق ها و لذت هایی در این مناجات دارند. به دلیل همین روایت می‌گوییم اگر کسی نماز شب بخوابد و نماز صبح و تعقیبات آن را هم انجام دهد و بین الطلوعین بخوابد اشکالی ندارد. شیخ جعفر کاشف الغطاء در کتاب کشف الغطاء می‌فرماید: وردت رخصه فی النوم لمن صلی باللیل یعنی برای کسی که نماز شب می‌خواند خواب بین الطلوعین اجازه داده شده است. غلبه‌ی خون هم موجب زیاد شدن خواب می‌شود و یکی از علت های کثرت نوشیدن صفراوی بودن است.