چهل حدیث درباره سیر و سفر
چهل حدیث
۱ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم: "سافِروا تَصِحّوا و تَغنَموا." مسافرت كنيد تا سالم و تندرست بمانيد و بهره‌ها نصيبتان گردد. (مواعظ عدديه، ص ۱۲) ۲ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم:"سافِروا فَاِنَّكُم اِنْ لَم تَغنَموا مالاً أَفَدتُم عَقلاً." برويد مسافرت كنيد. در سفر اگر نفع مالی عايدتان نشود (لااقل) از فوائد عقلانی و تجربی آن بهره‌مند خواهيد شد. (مكارم‌الاخلاق، ص ۲۴۰) ۳ـ امام رضا(عليه‌السلام) : "وَ مِن دُعاءِ السَّفَرِ (التَّوَسُّلُ بِالاِمامِ عليِ‌بنِ موسي‌الرضا عليه‌السلام وَ تَقول: «اللّهُمَّ اِنّي أسألُكَ بِحَقِّ وَليِّكَ عَليّ‌بنِ موسي‌الرِّضا عليه‌السلام اِلاّ ما سَلَّمتَني بِه في جَميعِ اَسفاري في البَراري وَالبِحارِ وَ الجِبالِ وَالقِفارِ والأودِيَةِ والغِياضِ مِن جَميعِ ما اَخافُهُ و اَحذَرُهُ اِنَّكَ رَؤفٌ رَحيم" در آداب سفر آمده است كه به حضرت علی بن‌موسي‌الرضا عليها السلام توسل بجوييد و بگوييد (دعای بالا را بخوانيد) و آمده است كه سفر متعلق به امام رضا عليه‌السلام دارد. (مستدرك، ج ۸، ص ۱۳۴) ۴ـ مولی اميرالمؤمنين عليه‌السلام: "لايَخرُجُ الرَّجُلُ في سَفرٍ يَخافُ مِنهُ علي دِينِهِ و صَلاتِهِ." انسان نبايد به سفری برود كه در آن بر دين و نماز خود احساس خطر و آسيب نمايد. (وسائل، ج ۸، ص ۲۴۹) ۵ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم : "الرَّفيقُ ثُمّ الطّريقُ." برای سفر، اول همسفر (بعد سفر) (مستدرک، ج ۸، ص ۲۰۹) ۶ـ مولی اميرالمؤمنين عليه‌السلام: "لاتَصحبَنَّ في سَفَرِكَ مَن لايَري لَكَ مِنَ الفَضلِ عَلَيهِ كَما تَري لَهُ عَليكَ." با كسی كه فضل و منزلتی كه تو براي او قائل هستی برای تو قائل نباشد هيچ‌وقت مسافرت نكن. (مكارم‌الاخلاق، ص ۲۵۱) ۷ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم: "خيرُ الرُّفقاءِ أربَعَةٌ." در سفر تعداد همسفران از همه بهتر چهار نفر است. (مستدرك، ج ۸، ص ۲۱۳) ۸ـ امام موسی كاظم(عليه‌السلام) : "لاتَخرُجْ في سفرٍ وَحَدَكَ فَاِنَّ الشّيطانَ مَع الواحِدِ وَ هُوَ مَن الاِثنَينِ أَبعَدُ." به تنهايی مسافرت مکن که شيطان با مسافر يک نفری همدم مي‌شود و از مسافران دونفری فاصله می گيرد. (المحجَّة‌البَيضاء، ج ۴، ص ۵۹) ۹ـ امام موسی بن‌جعفر(ع): كسی كه در سفر به تنهايی مسافر می كند اين دعا را بخواند: " ما شاءَاللهُ لاحَولَ و لاقُوَّةَ اِلاّ بِاللِه اَللّهُمَّ آنِسْ وَحشَتيِ وَ أَعِنّيِ عَلي وَحدَتيِ وَ أَدِّ غَيبَتيِ" (وسائل، ج ۸، ص ۲۸۹) ۱۰ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "مَنْ اَرادَ سَفَراً فَأَخَذَ بعُضادَتَيْ بابِ مَنزِلِهِ فَقَرَأ اِحدي عَشَرَةَ مَرّةً «قُل هُوَ اَللهُ أَحد» كانَ اللهُ حارساً لَهُ حَتّي يَرجِعَ." كسی كه عازم سفر باشد چنانچه چهارچوب درب منزل را با دست‌های خود بگيرد و سوره مباركة «قُل هوالله احد» را يازده مرتبه بخواند تا زمان مراجعت در حفظ و حراست خداوند خواهد بود. (سفينه، ج ۱، ص ۶۲۶) ۱۱ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): زمانی كه عازم سفر شدی وضو بگير و در كنار خانواده‌ات دو ركعت نماز بخوان و بعد از آن خود و آنها را به خدا بسپار و بگو : "اَللّهمَّ اِنّي اَستَودِعُكَ السّاعَةَ نَفسي وَ أهلي، اللّهُمَّ أنت الصّاحِبُ وَ اَنتَ الخَليفَةُ" (بحار، ج ۷۶، ص ۲۴۲) ۱۲ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "إفتَتِحْ سَفَركَ بِالصَّدقَةِ وَ اخرُجْ اِذا بَدالَك فَاِنَّكَ تَشترَيِ سَلامَةَ سَفَرِكَ." در وقت مسافرت (حتی در روزهای نحوست كه سفر مناسب نيست) سفرت را با دادن صدقه آغاز کن و سلامتی خود را تأمين نما. (بحار، ج ۱۰۰، ص ۱۰۳) ۱۳ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "عَلَي العاقِلِ أنْ لايَكونَ ظاعِناً اِلاّ في‌ثلاثٍ: تَزَوُّدٍ لِمَعادٍ أَو مَرَمَّةٍ لِمعاشٍ اَو لَذَّةٍ في غيرِ مُحَرّمٍ." انسان عاقل جز برای يکی از سه چيز مسافرت نمي‌کند: يا برای نيل به معارف الهی و ذخيره برای روز معاد، يا جهت درآمد و تحصيل معاش و يا برای سياحت و سرور در غير امور حرام و نامشروع. (المحجَّة‌البَيضاء، ج ۴، ص ۵۶ ـ ۵۵) ۱۴ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم: "السَّفَرُ ميزانُ القَومِ!" سفر (در حقيقت) يک محک و ميزان شناسايی مردمان است! (در مسافرت حقيقت و باطن اشخاص آشکار می گردد) (مکارم‌الاخلاق، ص ۲۴۰) ۱۵ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "الخاتَمُ العَقيقُ امانٌ في‌السَّفر." در سفر، انگشتر عقيق در دست داشتن باعث حفاظت و ايمنی است. (مستدرک، ج ۸، ص ۲۱۸) ۱۶ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم : "مَا اصْطَحَبَ اِثنان اِلاّ كانَ اَعظمُهُما أجراً و اَجَهُّمُا اِلَي اللهِ اَرفَقُهُما بِصاحِبِه." دو نفر که همراه يا همسفر می شوند آن کس پاداش او عظيم تر و نزد خدا محبوب تر است که نسبت به همدم خود مهربان تر و عطوفت بيشتری داشته باشد. (وسائل، ج ۸، ص ۳۰۲) ۱۷ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "حَقُّ علَي المُسلِم اِذا ارادَ سَفراً أَنْ يُعلِمَ اِخوانَهُ و حقٌّ علي اِخوانِهِ اذا قَدِمَ أنْ يَأتُوهُ." بر هر مسلمانی که ارائه سفر دارد لازم است که برادران دينی خود را اعلام کند، و بر آنان نيز لازم است که بعد از مراجعت از سفر به ديدار و ملاقات او بروند. (وسائل، ج ۸، ص ۳۲۹) ۱۸ـ مولی اميرالمؤمنين عليه‌السلام : هر وقت بر مَركَب (وسيله نقليه) سوار شديد خدای متعال را ياد كنيد و بگوييد: "سُبحانَ الّذي سَخَّرَ لَنا هَذا وَ ماكُنّا لَهُ مُقرِنينَ و اِنّا اِلي رَبّنا لَمُنقَلِبون" (خصال، ج ۲، ص ۱۶۸) ۱۹ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام) : "ما يَقرَأَ أحَدٌ «اِنا اَنزَلناهُ» حينَ يَركَبُ دابَّتهُ اِلاّ نَزَلَ مِنها سالماً مَغفوراً لَه." هر كس هنگام سوار شدن بر مَركَب (وسيله نقليه) سورة مباركة «انا انزلناه» را بخواند سالم و آمرزيده از آن پياده خواهد شد. (مكارم‌الاخلاق، ص ۲۴۲) ۲۰ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام) : "اذا سافرْتَ مَعَ قَومٍ فَأكثِرِ اِسْتِشارَتَهُم في أَمركَ." هر گاه با عده‌اي همسفر شدی، در امور خودت، زياد با آنها مشورت کن. (وسائل، ج ۸، ص ۲۶۵) ۲۱ـ امام رضا(عليه‌السلام): "ثلاثٌ مِن المُرُوَّةِ في السَّفرِ: بَذلُ الزّادِ وَ حُسنُ الخُلقِ وَ الم‍ِزاحُ في غَيرِ المَعاصي." سه خصلت در سفر نشانه مروّت و جوانمردی است: توشه و ساز و برگ خود را در اختيار همسفران قرار دادن، اخلاق و رفتار خوش داشتن و مزاح و شوخی های خالی از گناه. (خصال، ج ۱، ص ۱۵۷) ۲۲ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم : "مَن أَعانَ مُؤمناً مسافراً فرَّجَ اللهُ عَنهُ ثَلاثاً و سَبعينَ كُربَةَ و اجارَهُ في‌الدُّنيا و الإخِرَةٍ مَنَ الغَمِّ وَ الهَـمِّ." کسی که يک مسافر مؤمنی را ياری کند خداوند هفتاد و سه گرفتاری او را رفع می کند و در دنيا و آخرت وی را از همّ و غمّ محفوظ خواهد داشت. (وسائل، ج ۸، ص ۳۱۴) ۲۳ـ امام محمدباقرعليه‌السلام : "مِن فِقهِ المُسافِرِ حِفظُ نَفقَتِه." از لوازم تعقل و درايت يک مسافر، حواس‌جمعی و محافظت از مال و مخارج او است. (سفينه، ج ۱، ص ۶۲۷) ۲۴ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم: هرگاه در مسافرت در جايی و محلّی پياده شدی اين دعا را بخوان تا خير آن مکان به تو برسد و شرّش دفع گردد. "اللّهُمَّ اَنزِلني مُنَزلاً مُباركاً وَ اَنتَ خَيرُ المُنزِلين" (الفقيه، ج ۱، ص ۱۰۶) ۲۵ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم : "السّفرُ قِطعةٌ مِن العذابِ، فإذا قَضي اَحدُكُم سَفَرهُ فليُسْرِعِ العَودَ اِلي اَهلِه." سفر (در واقع) مقطعی است از رنج و محنت. هر زمان که مسافرت يکی از شما به پايان رسيد هر چه زودتر به نزد خانواده‌اش مراجعت نمايد. (وسائل، ج ۸، ص ۳۳۰) ۲۶ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "مَن سافَرَ أَو تَزَوَّجَ وَ القَمَرُ في‌العَقربِ لَم يَرَ الحُسني." زمانی که قمر در عقرب باشد، اگر کسی مسافرت کند يا ازدواج نمايد برايش ميمنت نخواهد داشت. (مستدرک، ج ۸، ص ۱۲۱) ۲۷ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام) : "اذا اُعسِرَ اَحدُكُم فَليَخرُجْ ولايَغُمُّ نَفسَهُ و اَهلَهُ." زمانی که يکی از شما دچار عُسرت و تنگدستی شد به سفر برود و خود و خانواده‌اش را افسرده و غمگين ننمايد. (مستدرک، ج ۸، ص ۱۱۵) ۲۸ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم: "مِن السُّنَّةِ اِذا خَرَجَ القومُ في سَفَرٍ أنَ يُخرِجوا نَفَقَتَهُم فَاِنّ ذلِكَ أَطيَبُ لِأَنفُسِهِم و أحْسَنُ لِأَخلاقِهمِ." يکي از سنَّت‌های اسلامی، عده‌ای که به سفر می روند توشه و ساز و برگ خود را از هم‌سفرانشان دريغ نکنند، اين عمل مسلماً برای همگان گواراتر و در خُلقيّات آنان اثر نيکوتری خواهد داشت. (مکارم‌الاخلاق، ص ۲۵۱) ۲۹ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "اذا اَردْتَ سَفراً فلا تضَعْ رِجلَكَ في‌الرِّكابِ حَتّي تُقدِّمَ بَينَ يَدَيكَ صَدَقةً قلَّ اَم كَثُرَ و كُلَّما اَكثَرتَ صَدَقَتكَ كان اَقضي لِحاجَتِكَ." هر زمان که اراده سفر کردی قبلاً و پيش از آن که سوار بر مَرکب (وسيلة نقليه) شوی صدقه بده خواه کم باشد يا زياد. (البته) صدقه هر چه بيشتر باشد خواسته‌هايت را بهتر تأمين می کند. (بحار، ج ۷۶، ص ۲۴۲) ۳۰ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم: "سيّدُ القَومِ خادِمُهُم في السَّفَر." آقا و سَرور قوم آن کسی است که در سفر، خدمت‌گذار و قائم به خدمات ايشان باشد. (المحجّة‌البَيضاء، ج ۴، ص ۶۱) ۳۱ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "كانَ عليُّ بن الحُسنِ عليه‌السلام لايُسافِرُ اِلاّ مَعَ رِفقَةٍ لايَعرِفونَهُ وَ يَشتَرِطُ عَلَيهم أَن يَكونَ مِن خُداّمِ الرِّفقَةِ فيما يحتاجونَ اِليه." امام زين‌العابدين(عليه‌السلام) هر گاه مسافرت می کرد به طور ناشناس با گروهی همسفر می شد و با آنان شرط می کرد هر چه بدان نيازمند بودند خدمتگزار آنها باشد. (وسائل، ج ۸، ص ۳۱۵) ۳۲ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "مَن قَرَأَ آيةَ الكُرسي (في‌السفر) في كُلِّ لَيلَهٍ سَلِمَ وَ سَلِمَ ما مَعَهُ." کسی که در سفر هر شب آيت الکرسی بخواند خود و آنچه به همراه او است سالم و محفوظ خواهند ماند. (سفينه، ج ۱ ص ۶۲۷ ) ۳۳ـ امام رضا(عليه‌السلام): "اذا رَكِبَ الرّجُلُ الدّابَّةَ فَسمَّي رَدِفَهُ مَلَكٌ يَحفَظُهُ حَتّي يَنزِلَ، فإن رَكِبَ وَ لَم يُسَمٍّ رَدِفَهُ شَيطانٌ!" در وقت سوار شدن بر مرکب (وسيلة نقليه) اگر شخص «بسم‌الله الرحمن الرحيم» بگويد فرشته‌ای در کنار او می نشيند و تا وقت پياده شدن از وی حفاظت می کند و اگر نگويد، در آنجا شيطان همدم و هم‌نشين او خواهد بود! (مکارم‌الاخلاق، ص ۲۴۸) ۳۴ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام) : "كان رَسولُ الله صلي‌الله عليه و آله في سَفرهِ اِذا هَبَطَ سَبَّحَ وَ اِذا صَعِدَ كَبَّر." رسول‌اکرم صلی الله عليه و آله و سلم در سفر در سراشيبی ها تسبيح خدا می کرد (سبحان‌الله می گفت) و در سربالايی ها تکبير (الله‌اکبر) می گفت. (مکارم‌الاخلاق، ص ۲۶۱) ۳۵ـ امام جعفرصادق عليه‌السلام : "في‌السفر عَلَيكَ بِقِراءَةِ كتابِ اللهِ عزَّوَجَلَّ ما دُمتَ راكباً و عَليكَ بِالتَّسبيحِ ما دُمتَ عاملاً وَ عليكَ بِالدِعاءِ ما دُمتَ خالياً." در مسافرت‌ها بر تو باد که در حال سواری قرآن بخوانی و هنگام تکاپو و مشغوليّت ذاکر و تسبيح‌گو باشی و در فواصل فراغت به دعا و نيايش بپردازی. (الفقيه، ج ۱، ص ۱۰۵) ۳۶ـ امام زين‌العابدين(عليه‌السلام): "حِجّوا وَاعتَمِروا تَصِحَّ اَبدانُكُمَ و تَتَّسِعْ اَرزاقُكُم وَ تُكفُوا مَؤوناتِكُم و مَوؤُناتِ عِيالِكم." حج و عمره به جا بياوريد تا بدن شما سالم و روزی شما فراخ گردد و نيازمندی های خود و خانواده‌تان برآورده شود. (مکارم‌الاخلاق، ص ۲۴۲) ۳۷ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "مِن سَعادَةِ المَرءِدابَّةٌ يَركَبُها في حوائِجِه وَ يَقضيِ عَلَيها حَوائِجَ اِخوانِه." يکی از سعادت‌های شخص، داشتن يک مرکب (وسيلة نقليه) است که با آن حوائج خود را تأمين کند و نيز نيازمندی های برادران دينی خود را برآورده نمايد. (مکارم‌الاخلاق، ص ۲۶۲) ۳۸ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "اذا قَدِمَ الرّجُلُ مِن السَّفَرِ و دَخَل مَنزِلَهُ يَنبَغي أَن لايَشتَغِلَ بِشَيءٍ حَتّي يَصُبَّ علي نَفسِهِ الماءَ وَ يُصَلِّيَ رَكعَتَين وَ يَسجُدَ وَ يَشكُرَاللهَ مِأةَ مَرَّةٍ." سزاوار است مسافر وقتی از سفر مراجعت کرد و وارد منزل شد قبل از هر چيز روی سر و بدن خود آب بريزد (حمام بگيرد) و (به شکرانه سلامتی) دو رکعت نماز بخواند بعد به سجده برود و صد مرتبه شکر خدا را به جا آورد. (مکارم‌الاخلاق، ص ۲۶۱) ۳۹ـ پيامبر گرامی اسلام صلی الله عليه و آله و سلم : "اذا خَرَجَ اَحدُكُم الي سَفَرٍ ثُمَّ قَدِمَ عَلي اَهلِهِ فَلْيُهدِهِمَ وَ لْيُطرِفْهُم." هر گاه يکی از شما به سفر رفت، در مراجعت هديه و سوغاتی براي خانواده‌اش به همراه بياورد. (بحار، ۷۶، ص ۲۸۳) ۴۰ـ امام جعفرصادق(عليه‌السلام): "مَن عانَقَ حاجّاً بِغُبارِهِ كانَ کَمَنِ استَلَمَ الحَجَرَ الأَسودَ." كسی كه با حاجی تازه‌وارد و از مکه رسيده معانقه کند گويا (سنگ) حجرالأسود را با دست خود استلام نموده است. (مكارم‌الاخلاق، ص ۲۶۱)
