چهل حدیث درباره حق الناس
چهل حدیث
۱ـ حضرت مهدي ارواحنا فداه:" لايَحِلُّ لِأَحَدٍ أَنْ يَتَصرَّفَ في مالِ غيرهِ اِلاّ بِاِذنِه." کسي حق ندارد در مال ديگري بدون اجازة او دخل و تصرف نمايد. (بحار، ج ۵۳، ص ۱۸۳) ۲ـ مولي اميرالمؤمنين (عليهالسلام) : " أعظمُ الخطايا اِقتِطاعُ مالِ امرِيءٍ مُسلِمٍ بِغَير حَقٍّ." عظيمترين گناهان، خوردنِ به ناحق و تجاوز به مال يک مسلمان است. (تحفالعقول، ص ۲۱۷) ۳ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) : "لَيسَ بِوَلِيٍّ لي مَن أَكَلَ مالَ مؤمنٍ حَراماً." هر کس مال مؤمني را به ناحق بخورد پيرو من نيست. (وسائل، ج ۱۲، ص ۵۳) ۴ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) :"ما عُبِدَ اللهُ بِشيءٍ اَفضلَ مِن اداءِ حَقِّ المُؤمِنِ." هيچ عبادتي بالاتر از اداي حق مؤمن نيست. (بحار، ج ۷۴، ص ۲۴۲) ۵ـ «مولي اميرالمؤمنين(عليهالسلام) :"جَعَلَ اللهُ سُبحانَهُ حُقوقَ عِبادِهِ مُقَدَّمَةً لِحُقوقِهِ." خداوند سبحان حقوق بندگانش را مقدمة رسيدن به حقوق خود قرار داده است. (فهرست غرر، ص ۷۷) ۶ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) : "لَو أَنَّ الناسَ أَدُّوا حُقوقَ اَموالِهِم لَكانوُا عايِشينَ بَخَير." مردم اگر حقوق و واجبات مالي خود را ادا ميکردند مسلّماً همه از يک زندگي مطلوب و رضايتبخشي برخوردار ميشدند. (وسائل، ج ۶، ص ۲) ۷ـ امام محمدباقر(عليهالسلام) : "اوَّلُ قطرةٍ مِنَ الشَّهيدِ كفّارَةٌ لِذُنوبِهِ اِلاّ الدَّين فَاِنَّ كفّارَتَه قَضاءُه." اوّلين قطرة خون شهيد کفارة گناهان او است مگر قرض و بدهکاري او که کفارهاش ادا کردن آن است (بدهي و حقالناس شهيد را وارثان بايد ادا كنند). (وسائل، ج ۱۳، ص ۸۵) ۸ـ پيامبر گرامي اسلام صليالله عليه و آله و سلم: "وصاحِبُهُم مُحتَبِسٌ علي بابِ الجَنّةِ بِثَلاثةِ دَراهِمٍ لفلانِ اليَهودي، وَ کانَ شَهيداً!" يکي از افراد (فلان قبيله) که شهيد شده به خاطر سه درهم که به فلان يهودي بدهکار بوده بر دَرِ بهشت زنداني گشته و به وي اجازة ورود ميدهند! (احتجاج طبرسي، ج ۱، ص ۳۳۳) ۹ـ مولي اميرالمؤمنين(عليهالسلام) : "الحَجَرُ الغَصبُ في الدّارِ رَهنٌ عَلي خَرابِها!" وجود يک آجر غصبي در بناي يک خانه، رهن بر ويراني آن خانه خواهد بود! (نهجالبلاغه، کلمة ۲۳۲) ۱۰ـ پيامبر گرامي اسلام صليالله عليه و آله و سلم: "أَعطِ الأَجيرَ اَجرَهُ قَبلَ أَن يَجِفَّ عَرقُهُ." مزد کارگر را پيش از آنکه عرق بدنش خشک شود به او بپرداز. (شهابالاخبار، ص ۳۲۷) ۱۱ـ پيامبر گرامي اسلام صليالله عليه و آله و سلم : "مَن ظَلم اَجيراً أَجرَهُ احبَطَ اللهُ عَمَلهُ وَ حرَّمَ عَليهِ ريحَ الجَنَّةِ." کسي که به اجير و کارگر خود ستم کند و حق او را نپردازد خداوند اعمال نيکش را به کلي تباه و بوي بهشت را بر وي حرام خواهد نمود. (ثوابالاعمال، ص ۶۴۵) ۱۲ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام): "مَن اَكَلَ مِن مالِ اَخيهِ ظُلماً وَ لَم يَرُدَّهُ اِلَيهِ اَكَلَ جَذوَةً مِنَ النّارِ يَومَالِقيامَةِ." کسي که از مال برادر ديني خود به ناحق بخورد و آن را به صاحبش برنگرداند خوراک او در روز قيامت شعلههاي آتش خواهد بود. (وسائل، ج ۱۱، ص ۶۴۲) ۱۳ـ مولي اميرالمؤمنين(عليهالسلام: "لايُعابُ المَرءُ بِتأخيرِحَقِّهِ اِنّما يُعابُ مَن اَخَذَ ما لَيسَ لَهُ." کسي که گرفتن حق و طلب خود را به تأخير بيندازد مورد سرزنش واقع نميشود، سرزنش متوجه آن کسي است که چيزي که مال او نيست بدان تعّدي و تجاوز نمايد. (نهجالبلاغه، کلمة ۱۵۷) ۱۴ـ پيامبر گرامي اسلام صليالله عليه و آله و سلم: "مَن أَخَذ أَرضاً بِغيرِ حَقٍّ كُلِّفَ أَنْ يَحمِلَ تُرابَها اِلي المَحشَرِ!" هر کس به ناحق زميني را تصرف کند (فردا) وادار ميشود که خاک آن را تا محشر قيامت بر دوش خود بار نمايد! (تهذيب، ج ۷، ص ۱۳۱) ۱۵ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) : "لايُصلِحُ شِراءُ السَّرِقَةِ و الخِيانَةِ اذا عُرِفَت." کسي که مال سرقت و غصبي را شناخت ديگر حق خريد آن را ندارد. (تهذيب، ج ۷، ص ۱۳۱) ۱۶ـ حضرت فاطمه زهرا(سلامالله عليها) : "جَعَلَ اللهُ تَرْكَ السَّرِقَةِ ايجاباً لِلْعِفَّةِ." خداوند، احتراز و پرهيز از سرقت را جهت مصونيت و امنيت اجتماعي واجب فرموده است. (بحار، ج ۲۹، ص ۲۲۳) ۱۷ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) :"السُّراّقُ ثَلاثَةٌ: مانِعُ الزّكاةِ وَ مُستَحِلُّ مُهورِ النِّساءِ! وَ كَذلِكَ مَنِ اسْتَدانَ دَيناً وَ لَم يَنوِ قَضاءَهُ." دزدان سه نفرند: کسي که زکات و وجوهات خود را نميپردازد و کسي که (خوردن) مهرية زنان را براي خود حلال ميداند! و آن کس که قرض ميگيرد و قصد پرداختن آن را نداشته باشد. (خصال، ج ۱، ص ۷۴) ۱۸ـ مولي اميرالمؤمنين(عليهالسلام):"أَدِّ الأَمانَةَ إذاَ ائْتُمِنتَ وَ لا تَتَّهِمْ غَيرَكَ إِذاَ ائْتَمَنتَهُ." امانتي كه به تو سپردند به صاحبانش برگردان و تو نيز كسيكه او را امين و امانتدار خود دانستي مورد شك و اتهام قرار مده. (بحار، ج ۷۷، ص ۸۵) ۱۹ـ پيامبر گرامي اسلام صليالله عليه و آله و سلم :"حُرمةُ مالِ المُسلِم كَحُرمَةِ دَمِهِ." حرمت داشتن مال يک مسلمان همچون حرمت خون و جان او است (مراعات آن بر همه واجب است). (ميزانالحکمة، ج ۲، ص ۵۱۰) ۲۰ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) :"اَلمِرصادُ قَنطَرةٌ عليالصِّراطِ لايجوزُها عبدٌ بمَظلَمةِ عَبدٍ." مرصاد (کمينگاه) جايگاه رفيعي است بر روي پل صراط که (فردا) هيچ بندهاي که حق و مظلمهاي از مظالم عباد به گردنش باشد از آن عبور نخواهد کرد. (بحار، ج ۸، ص ۶۶) ۲۱ـ پيامبر گرامي اسلام صليالله عليه و آله و سلم :"مَن غَشَّ مُسلِماً في شِراءٍ أو بَيعٍ فَلَيسَ مِنّا و يُحشرُ يَومَالقِيامَةِ مَعاليهودِ لِأَنَّهُم أَغشُّ الخَلقِ لِلمُسلمين." کسي که با مسلماني در معاملة خريد و فروش تقلب و خيانت کند پيرو ما نيست و در قيامت با قوم يهود که خيانتکارترين خلق خدا نسبت به مسلمانان به شمار ميآيند محشور خواهد شد. (سفينه، ج ۲، ص ۳۱۸) ۲۲ـ مولي اميرالمؤمنين(عليهالسلام) :"وَقودُ النّارِ يومَ القِيامَةِ كُلُّ بَخيلٍ بِمالِهِ عليَ الفُقَراءِ و كُلُّ عالِمٍ باعَ الدّينَ بِالدُّنيا." دو دسته، فرداي قيامت هيزم جهنم خواهند بود: آدم بخيلي که وجوهات و حق فقرا را از مال خود نپردازد و ديگر عالِمي که دين خود را به دنياي خود بفروشد. (فهرست غرر، ص ۲۷۲) ۲۳ـ مولي اميرالمؤمنين(عليهالسلام) :"إنَّ اللهَ سُبحانَهُ فَرَضَ فياَموالِ الأغنياءِ اَقواتَ الفُقراءِ، فَما جاعَ فقيرٌ اِلاّ بِما مَنَع غنيُّ." خداوند سبحان خوراک فقرا را در اموال اغنيا قرار داده هر فقيري که گرسنه بماند در نتيجة دريغ داشتن يك غني از مال خود بوده است. (نهجالبلاغه، کلمة ۳۲۰) ۲۴ـ پيامبر گرامي اسلام صليالله عليه و آله و سلم : "مَن ظَلَمَ أَحَداً وَفاتَه فَليَستَغفِر اللهَ لَهُ فَاِنَّهُ كَفّارَةٌ لَه." هر کس که به ديگري (در غير اموال) ظلم و ستمي کرده و ديگر دسترسي به او ندارد، از خدا برايش طلب مغفرت و آمرزش كند کفارة خطاهايش خواهد بود. (وسائل، ج ۱۶، ص ۵۳) ۲۵ـ امام موسي بن جعفر(عليهالسلام) :"إنّ مِن أَوجَبِ حَقِّ أخيكَ أنْ لاتَكتُمَه شيئاً ينفَعُهُ لأَمرِ دُنياهُ وَ لِأَمرِ آخِرَتِه." يکي از واجبترين حقوق برادر ديني تو اين است که چيزي که به نفع دنيا و آخرت او باشد از وي پنهان نداري. (بحار، ج ۷۸، ص ۳۲۹) ۲۶ـ مولي اميرالمؤمنين(عليهالسلام) :"حَقُّ الوالِدِ عَلَي الوَلدِ أَن يُطيعَهُ في كُلِّ شَيءٍ اِلاّ في مَعصِيَةِ اللهِ سُبحانَه." حق پدر بر اولاد آن است که جز در گناه و نافرماني خداي سبحان در همهچيز از پدر خود اطاعت نمايد. (نهجالبلاغه، کلمة ۳۹۱) ۲۷ـ امام محمدباقر(عليهالسلام) :"ما مِن عَبدٍ مَنعَ زَكاةَ مَالِهِ شيئاً اِلاّ جَعَلَ اللهُ ذلِكَ يَومَ القيامَةِ ثُعباناً مِن نارٍ طَوقاً في عُنُقِه يَنهَشُ مِن لَحمِهِ حَتّي يَفرغَ مِن الحساب." هر کس که زکات و وجوهات مالي خود را نپردازد خداوند همان را در روز قيامت اژدهايي آتشين بر گردن او طوقي قرار ميدهد که گوشت بدنش را نيش ميزند تا از حساب فارغ گردد. (ثوابالاعمال، ص ۵۲۹) ۲۸ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) :"اَشَدُّ مايكونُ الناسُ حالاً يَومَ القيامَةِ اذاقامَ صاحبُ الخُمسِ فَقالَ: يا رَبِّ خُمسي؟" سختترين حالات خلقالله در روز قيامت زماني است که طلبکار خمس سر بلند کرده و ندا کند: خدايا خمس من چه شد؟ (بحار، ج ۹۳، ص ۱۹۳) ۲۹ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) :"مَن حَبَس حَقَّ المُؤمِنِ، اَقامَهُ اللهُ يَومَ القِيامَةِ خَمسَمِأَةَ عامٍ عَلي رِجلَيهِ حتّي يسيلَ مِن عَرَقِهِ أَودِيَةٌ... ثُمّ يُؤمَرُ بِه اِلي النّار!" هر کس حق يک مؤمن را در نزد خود حبس کند خداوند در روز قيامت او را پانصد سال سرپا نگه ميدارد آنچنان که سيلابهاي عرق از او به جريان ميافتد... آنگاه با فرمان به دوزخ افکنده ميشود! (ثوابالاعمال، ص ۵۴۵) ۳۰ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) :"اِنَّ الله لايَرفَعُ اِلَيهِ دُعاءَ عَبدٍ في بَطنِهِ حرامٌ أَو عِندَهُ مَظلِمةٌ لِأَحَدٍ مِن خَلقِه." خداوند دعاي کسي که در شکمش لقمة حرام و يا به گردن او مظالم يکي از عباد باشد اجابت نميکند (بحار، ج ۹۳، ص ۳۲۱) ۳۱ـ مولي اميرالمؤمنين(عليهالسلام) :"لاتُضيعَنَّ حَقََّ اَخيك اِتّكالاً عَلي ما بَيْنَكَ و بَينَهُ فاِنَّهُ لَيسَ لَكَ بِأَخٍ مَن أَضَعتَ حَقَّهُ." حق برادر ديني خود را به خاطر سابقهاي که با يکديگر داريد ضايع مکن که با اين کار برادريتان نيز از بين خواهد رفت. (نهجالبلاغه، نامة ۳۱) ۳۲ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) :"لايُخرَجُ الرّجُلُ مِن مَسقَطِ رأسِه بِالدَّينِ." هيچکس حق ندارد بدهکار خود را (به خاطر عدم توانائي پرداخت بدهي) از خانه و كاشانة خود بيرون کند. (كه خانهاش را بفروشد و بدهياش را پرداخت نمايد). (وسائل، ج ۱۳، ص ۹۵) ۳۳ـ امام محمدباقر(عليهالسلام) :"مَن سَرَّهُ أن يَقيَهُ اللهُ مِن نَفَحاتِ جَهنَّمَ فَليُنظِرْ مُعسِراً أَو لِيَدَعْ لَهُ مِن حَقِّه." هر کس دوست دارد که خدا (فردا) او را از عذاب جهنم ايمن بدارد بدهکار تنگدست خود را مُهلت دهد يا مقداري از طلب خود صرفنظر نمايد (به او ببخشد). (وسائل، ج ۱۳، ص ۱۱۴) ۳۴ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) :"أَنظرَ مُعسِراً كانَ لهَ عليَ اللهِ في كُلِّ يَومٍ صَدَقَةٌ بِمثلِ مالَهُ عَلَيهِ حتّي يَستوفِيَ حقَّه." هر کس که بدهکار تنگدست خود را مهلت دهد خداوند به تعداد هر روز مُهلت، به اندازة طلب او برايش صدقه مينويسد تا زماني كه طلب خود را دريافت نمايد. (وسائل، ج ۱۳، ص ۱۱۴) ۳۵ـ پيامبر گرامي اسلام صليالله عليه و آله و سلم : "كما لا يحلُّ لِغَريمِك أنْ يُمطِلَكَ وَ هُوَ موسِرٌ فَكَذلِكَ لايَحِلُّ لَكَ أنْ تُعسِرَهُ اذا عَلِمْتَ اَنّهُ مُعسِرٌ." همان طور که بدهکار تو در حال تمکّن حق ندارد در پرداخت بدهي خود سهلانگاري نمايد تو نيز در صورت نداري او نبايد که وي را تحت فشار قرار دهي. (وسائل، ج ۱۳، ص ۱۱۳) ۳۶ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) :"أَيُّما مُؤمنٍ حَبَسَ مُؤمِناً عَن مالِهِ وَ هُوَ مُحتاجٌ اِليهِ لَم يَذُقْ وَ اللهِ مِن طَعامِ الجَنَّةِ وَ لايَشرَبُ مِن الرّحيقِ المَختوم." هر کس از پرداختن مال مؤمني که در نزد او است و او بدان احتياج دارد خودداري کند به خدا قسم که نه از طعام بهشتي خواهد چشيد و نه از شراب ناب آن خواهد نوشيد. (ثوابالاعمال، ص ۵۴۵) ۳۷ـ امام جعفرصادق(عليهالسلام) :"اذا ارادَ اَحدُكُم أَن يُستجابَ لَهُ فَليُطَيّبْ كَسْبَهُ وَ لِيَخْرُجْ مِن مَظالِمِ النّاسِ." اگر کسي بخواهد دعايش مستجاب شود بايد که درآمدش حلال و طَيِّب باشد و از حقّ الناس و مظالم عباد چيزي به گردنش نباشد. (بحار، ج ۹۳، ص ۳۲۱) ۳۸ـ پيامبر گرامي اسلام صليالله عليه و آله و سلم :"لاخيرَ في صُحبةِ مَن لايَري لَكَ مِنَ الحَقِّ مِثلَ الّذي تَري لَه." رفاقت و دوستي با کسي که به اندازة حقّي که براي او قائل هستي براي تو قائل نباشد هيچ ارزشي ندارد. (مواعظ عدديه، ص ۱۴) ۳۹ـ مولي اميرالمؤمنين(عليهالسلام) :"قَضاءُ حقوقِ الاخوانِ اَشرفُ اَعمالِ المُتّقين، يَستَجلِبُ مَوَدَّةَ المَلائِكةِ المُقَرَّبينَ و شَوقَ الحوُرِ العين." افضل اعمال متقيان، اداي حقوق برادران ديني است که محبّت فرشتگان مقربيّن و اشتياق حوريان بهشتي را براي خود به دنبال خواهد داشت. (بحار، ج ۷۴، ص ۲۲۹) ۴۰ـ پيامبر گرامي اسلام صليالله عليه و آله و سلم :"ايّاكُمُ وَ الدَّينَ، فَاِنَّهُ هَمٌّ بِاللّيل وَ ذُلٌّ بِالنّهارِ." برحذر باشيد و از قرض کردن (حتيالامکان) خودداري کنيد. بدهکاري براي انسان ماية همّ و غمّ در شب و ذلّت و سرشكستگي در روز است. (بحار، ج ۱۰۳، ص ۱۴۱)