انواع، علل و تشخیص اختلالات خلقی . اختلالات خلقی به کدام دسته از اختلالات گفته می‌شود؟ راه‌های تشخیص اختلالات خلقی چیست؟ خلق یک وضعیت هیجانی است که در طول دوره‌های زمانی با ثبات‌تر از هیجان است. در واقع خلق کمتر از هیجان وابسته به رویدادهای خاص می‌باشد یعنی یک اتفاق خاص ممکن است در لحظه سبب ایجاد هیجان خاصی شود ولی خلق در طول زمان با اتفاقات واحد زیاد نوسان پیدا نمی‌کند. خلق بر روی ارزیابی شما از دنیا تاثیر می‌گذارد و دیدگاهتان را نسبت به مسائل تغییر می‌دهد. اگر تغییرات سریع در خلق یا Mood رخ دهد؛ مانند اختلال دو قطبی یا افسردگی، برای شما مشکلاتی در زمینه‌های مختلف زندگی ایجاد می‌کند. در این مقاله درباره اختلالات خلقی و انواع آن صحبت خواهیم کرد.

اختلالات خلقی

اختلالات خلقی، دسته‌ای از اختلالات هستند که با بالا رفتن یا پایین آمدن خلق مشخص می‌شوند. به طور کلی، خلق ممکن است بالا، پایین یا طبیعی باشد. فرد طبیعی که اختلالات خلقی نداشته باشد، می‌تواند خلق‌های متفاوتی را تجربه کند ولی توانایی کنترل یا مدیریت آن را دارد. افراد دچار اختلالات خلقی احساس کنترل بر خلقشان ندارند و به شکل غیر ارادی و در طول زمان، خلق بالا یا پایین را تجربه می‌کند یا بین آن‌ها نوسانات شدید و دائمی دارند.

اختلالات خلقی نه تنها خلق را تحت تاثیر قرار می‌دهند بلکه بر سایر جنبه‌های فردی مثل توانایی شناختی تاثیر می‌گذارند. برای مثال توجه و تمرکز فرد تحت تاثیر افسردگی و اختلال دو قطبی ضعیف می‌شود. مشکلات تکلم، اختلال در عملکرد شغلی، میل جنسی و روابط بین فردی برای مبتلایان مشکل زا می‌شود.

انواع اختلالات خلقی 

اختلالات خلقی در دو دسته کلی افسردگی و دوقطبی طبقه بندی می‌شوند که در ادامه به توضیح کاملی درباره آن‌ها می‌پردازیم.

اختلالات افسردگی

از انواع افسردگی می‌توان به اختلالات افسردگی اساسی و افسرده خویی اشاره کرد. ویژگی اصلی اختلالات افسردگی، پایین بودن خلق به شکل مداوم و حالت بی لذتی است. فرد در طول روز دائما احساس غمگینی کرده و از فعالیت‌هایی که قبلا برایش خوشایند بودند، لذت نمی‌برد. علائم دیگر قابل مشاهده؛ تغییرات خواب، اشتها، فعالیت و میل جنسی، افکار خودکشی، احساس گناه و… هستند. این دسته اختلالات بر اساس طول مدت، شدت و نشانه‌ها تفکیک شده‌اند.

اختلالات دوقطبی

اختلالات دوقطبی همراه با دوره‌های شیدایی یا مانیا مشخص می‌شوند و خود انواعی دارند. مانیا حالتی از خلق بسیار بالاست که با شاد بودن معمولی متفاوت است. فرد در حالت مانیا پرانرژی، پرحرف می‌شود و نیاز کم به خواب را احساس می‌کند. برنامه‌ها و ایده‌های مختلفی برای آینده می‌چیند. بیمار در این حالت ممکن است ضررهای جبران ناپذیری به خود بزند. اختلال دوقطبی شامل چهار نوع می‌باشد.

دوقطبی نوع اول: اختلال دو قطبی نوع یک با تنها یک دوره از مانیا به همراه افسردگی اساسی مشخص می‌شود و حداقل باید به مدت یک هفته تداوم داشته باشد.

دوقطبی نوع دوم: اختلال دو قطبی نوع دو با حالت ضعیف‌تری از مانیا (هایپومانیا) و دوره‌ای از افسردگی اساسی تشخیص داده می‌شود و باید علائم حداقل به مدت 4 روز پیاپی ادامه یابد.

دوقطبی پیش رونده: فرد بیمار بیش از چهار بار در روز دچار تغییرات خلق وخو می‌شود و می‌تواند با اختلال دو قطبی نوع اول و دوم نیز همراه باشد.

خلق ادواری یا سیکلوتایمی: شکل خفیف اختلال دو قطبی نوع دوم است و باید علائم حداقل 2 سال تداوم داشته باشد. فرد چند دوره همراه با نشانه‌های هیپومانیک و افسردگی اساسی را تجربه می‌کند.

علل اختلالات خلقی

مجموعه‌ای از عوامل زیستی، ژنتیکی، اجتماعی و شخصیتی در بروز اختلالات خلقی موثر است که در ادامه درباره ‌آنان توضیح می‌دهیم.

عوامل زیستی: سروتونین و نوراپی نفرین دو ناقل عصبی که با کم و زیاد شدنشان در مغز اختلال خلقی رخ می‌دهد. در افسردگی فعالیت دوپامین کاهش و در مانیا افزایش پیدا می‌کند.

عوامل ژنتیکی: عوامل ژنتیکی به شدت در ابتلا به اختلالات خلقی موثرند. افسردگی پدر یا افسردگی مادر عاملی خطر بالایی برای فرزندان به شمار می‌رود.

عوامل روانی اجتماعی: استرس‌های محیطی از ابتدای زندگی باعث بالا رفتن ریسک ابتلا به اختلالات خلقی می‌شوند. به طور مثال از دست دادن پدر و یا مادر در کودکی بالاترین میزان ارتباط را با افسردگی دارد.

عوامل شخصیتی: برخی از ویژگی‌های شخصیتی فرد را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهند. مثلا افرادی که کنترل بیرونی بر مسائل دارند، یا افرادی که عزت نفس پایین‌تری دارند.

تشخیص اختلالات خلقی

همه انسان‌ها در طول روز یا در طول دوره‌های زمانی مشخص، دستخوش تغییرات خلقی می‌شوند. شاید مسئله‌ای که در این بین حائز اهمیت است شدت این تغییرات باشد. برای تشخیص مرز بین اختلال یا طبیعی بودن نیاز به قضاوت متخصص روانشناسی وجود دارد. اما به طور کلی مقداری تغییر در خلق طبیعی بوده و جای نگرانی نیست. معمولا خانم‌ها در طی یک سیکل قاعدگی حالت‌های خلقی متفاوتی را تجربه می‌کنند. مخصوصا حالت سندروم پیش از قاعدگی تجربه‌ای معمول و رایج می‌باشد.

اگر سطح تغییرات خلقی شما زیاد است، به نحوی که بر زندگی و فعالیت حرفه‌ای شما، روابط خانوادگی، تحصیل و سایر امور با اهمیت زندگی‌تان تاثیر گذاشته و آن‌ها را مختل می‌کند، شما نیاز به مشورت با یک مشاوره روانشناسی مجرب دارید. تا اگر به اختلالی مبتلا باشید آن را تشخیص دهد و درمان مناسب برایتان شروع کند.

درمان اختلالات خلقی

در ادامه روش‌های درمانی اختلال‌های خلقی را بررسی می‌کنیم.

درمان های دارویی

به منظور درمان اختلالات خلقی از داروهای تثبیت کننده خلق از جمله لیتیوم کربنات یا داروهای ضد افسردگی مانند ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای استفاده می‌شود. هدف از دارو درمانی همواره رفع علائم می‌باشد. این داروها تحت نظارت روانپزشک تجویز و مصرف می‌گردند. توجه داشته باشید که داروها دارای عوارض گوناگونی هستند و همچنین به علت خاصیت اعتیاد آوری داروها پس از مدتی با وابستگی جسمی و روانی برای فرد همراه خواهد شد. پس هیچ گاه داروها را سر خود مصرف نکنید و یا دوز مصرفی را بدون مشورت با پزشک تغییر ندهید.

درمان های روانشناختی

درمان‌های روانشناختی شامل رفتار درمانی، درمان شناختی رفتاری افسردگی، روانکاوی، خانواده درمانی و… می‌باشند. طبق گزارشات همراهی این درمان‌ها با درمانی‌های زیستی بهبودی بالایی را نشان داده‌اند. مزیت درمان‌های روانشناختی این است که بدون آسیب برای فرد همراه است و رویکردها با توجه به نوع مشکل فرد و تخصص روانشناس انتخاب می‌گردند. گاهی هدف تاکید بر حل تعارض‌های درونی و گاهی تاکید بر تحریف‌های شناختی است که خوشبختانه روان درمانی از این انعطاف برخوردار است.

درمان های مکمل

درمان‌های مکمل می‌تواند شامل تحریک عصب واگ، نور درمانی و یا الکتروشوک درمانی باشد. الکترو شوک درمانی در موارد نادری استفاده می‌شود و برای بیمارانی است که احتمال خودکشی بالایی دارند یا به درمان‌های دیگر جواب نداده‌اند. علاوه بر این ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و انجام ورزش‌های روزانه می‌تواند در درمان اختلالات خلقی موثر واقع شود.