مهارت گوش دادن | چگونه حرف دیگران را بفهمیم؟
گوش دادن نوعی مهارت محسوب می‌شود که بسیاری از افراد احساس می‌کنند از آن بهره می‌برند در صورتی که اینگونه نیست چراکه گوش دادن با شنیدن متفاوت است و این مهارت نیاز به تمرین مداوم و تقویت دارد. در واقع افراد باید بتوانند مهارت گوش دادن را در شرایط و محیط‌های گوناگون بکار بگیرند و با حذف موانع گوش دادن به افزایش این مهارت در خود کمک کنند. جالب است بدانید بسیاری از دعواها و جدایی‌ها به دلیل عدم فهم و درک درست افراد از حرف‌های یکدیگر اتفاق می‌افتد. مهارت گوش دادن نقش موثری در ایجاد ارتباط موفق و بهبود روابط اجتماعی دارد و به صمیمیت و همدلی میان افراد منجر می‌شود. در نتیجه به دلیل اهمیت این موضوع در ادامه قصد داریم درباره موانع، راه‌های تقویت و فواید مهارت گوش دادن صحبت کنیم پس ما با همراه باشید.
گوش دادن فعال و تفاوت آن با شنیدن
اصلی‌ترین بخش ارتباط بین دو فرد، گوش دادن فعال و موثر است. گوش دادن با شنیدن متفاوت است. شنیدن یک بحث فیزیولوژیک و طبیعی است و هر کسی که از نظر فیزیکی مشکلی نداشته باشد این توانایی را داراست. در واقع شنیدن یعنی فعال شدن عصب‌های شنیداری بر اثر امواج صوتی اما گوش دادن یک فرایند شناختی است و فرد شنونده، علاوه بر توانایی‌های فیزیکی برای شنیدن، لازم است که مهارت‌های شناختی، ذهنی و تحلیلی صحبت‌های فرد مقابل را داشته باشد. به علاوه مهارت تمرکز برای درک متقابل بسیار اهمیت دارد. به طور خلاصه؛ بخش اصلی در شنیدن (Hearing) گوش و بخش اصلی در گوش دادن (Listening)، مغز است.
فواید و اهمیت گوش دادن فعال
اکثر افراد در حین گفت‌وگو تلاش می‌کنند تا مهارت‌های کلامی خود را بهبود ببخشند و کمتر به یادگیری مهارت گوش دادن می‌پردازند. یکی از علل اصلی این موضوع ناآگاهی از اهمیت این مهارت و آثار مثبت آن در زندگی است. ما در ادامه به چند مورد از مهمترین فواید گوش دادن در روابط بین فردی اشاره کرده‌ایم.
1- کمک به همدلی و ایجاد درک متقابل
در بسیاری از موارد وقتی افراد برای درد و دل با فرد مورد اعتمادی وارد گفت‌وگو می‌شوند تنها نیاز دارند که احساسات و افکار خود را با کسی در میان بگذراند. کسی که به راستی حرف‌های آن‌ها را بشنود، در مورد آنچه می‌شنود قضاوتی نکند و با رفتارهای خود نشان دهد که فرد مقابل را درک می‌کند. آنچه بیش از هر کلامی این نیازها را برآورده می‌کند گوش دادن فعال است. به عبارت دیگر به جای اینکه بر نصیحت کردن و راهکار دادن متمرکز باشید پیش از هر چیز باید نشان دهید که درک متقابلی از آنچه می‌شنوید دارید. این کار به خودی خود سهم زیادی در بهبودی حال فرد مقابل و تقویت ارتباط موفق و موثر میان شما دارد.
2- ایجاد صمیمیت
گوش دادن فعال این حس را به فرد مقابل منتقل می‌کند که برای او ارزش قائل هستید و درکش می‌کنید. همین موضوع زمینه گفت‌وگوی هرچه بیشتری را فراهم می‌نماید که در روند آن صمیمیت عمیق‌تری میان شما شکل می‌گیرد. در واقع دوستان صمیمی قبل از هر چیز ضرورت درک یکدیگر و ماندن در کنار هم را درمی‌یابند که گوش دادن فعال یکی از ابزارهای رسیدن به این امر مهم است.
3- تقویت مهارت‌های ارتباطی
گوش دادن فعال تنها به نفع فرد گوینده نیست چراکه این امر یکی از مهارت‌های ارتباطی غیر کلامی است که به تأثیرگذاری شما در روابط بین فردی کمک می‌کند و در نتیجه باعث می‌شود که بتوانید با افراد بیشتری در ارتباط بمانید و احساس امنیت و اعتماد را پرورش دهید.
4- کاهش تعارضات و اختلافات
نداشتن مهارت کافی در گوش دادن فعال باعث می‌شود در بسیاری از موارد صحبت‌هایتان به اختلاف و تنش بیانجامد چراکه فرد مقابل احساس می‌کند که شما درکی از حرف‌های او ندارید. برای مثال برخی افراد وقتی همسرشان با آن‌ها حرف می‌زند هم زمان با گوشی خود کار می‌کنند یا به فعالیت‌های دیگری می‌پردازند و نمی‌توانند این حس را به فرد مقابل منتقل کنند که برای او ارزش و اهمیت قائل هستند. همین مسئله در بسیاری از موارد زمینه ساز بروز و تنش میان زوجین می‌شود. در نتیجه تقویت مهارت گوش دادن در زن و شوهرها یکی از عواملی است که میزان اختلافات را کاهش می‌دهد.
5- کاهش سوءتفاهمات
بسیاری از مواقع وقتی با دیگران بحث می‌کنیم بیش از آنکه به حرف‌های او گوش بدهیم به فکر آماده کردن جواب‌های خود هستیم! همین امر باعث می‌شود که به جای گوش سپردن به دغدغه‌های دیگری تنها بر احساسات خود متمرکز باشیم و در نتیجه بسیاری از موضوعات را به درستی نشنویم که در نتیجه به سوءتفاهمات دامن می‌زند و باعث گسترش اختلافات می‌شود.
موانعی که بر سر راه گوش دادن فعال وجود دارند
گوش دادن فعال همیشه آسان نیست. موانع مختلفی وجود دارند که باعث می‌شوند ما نتوانیم احساسات دیگران را درک کنیم و به حرف‌های آن‌ها به شکل تأثیرگذاری گوش فرا دهیم. از جمله مهمترین موانعی که در این زمینه وجود دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
1. پیش گویی‌های خودکام بخش
پیش گویی‌های خودکام بخش اصطلاحی روانشناسی هستند که به نوعی خطای شناختی یا فکری اشاره دارند. این پیش گویی‌ها به معنای داشتن یکسری پیش فرض‌های ذهنی هستند که باعث می‌شود ما دائماً به دنبال شواهدی برای تأیید این پیش فرض‌ها بگردیم. در واقع این خطا باعث می‌شود سوگیری خاصی در توجهمان پدید آید و ما تنها بخشی از موضوع را در نظر بگیریم. برای مثال ممکن است همین که فردی شروع به صحبت می‌کند با خود پیش گویی کنید که او می‌خواهد به من توهین کند. همین موضوع باعث می‌شود که در حرف‌های او به دنبال شواهدی برای تأیید این پیش فرض خود بگردید و نتوانید گوش دادن فعال را به معنای شنیدن هر آنچه فرد می‌گوید و درک کردن آن‌ها تجربه نمایید.
2. نداشتن تمرین کافی در این زمینه
گاهی افراد فکر می‌کنند که مهارت‌هایی نظیر گوش دادن امری ارثی است و آن‌ها هرگز نمی‌توانند خود را تغییر دهند همین موضوع باعث می‌شود که آن طور که باید برای بهبود مهارت‌های ارتباطی خود تلاش نکنند. درست است که برخی افراد از نظر شخصیتی یا به طور ذاتی از برخی دیگران معاشرتی‌تر هستند اما مهارت‌های ارتباطی اصولی هستند که با تمرین قابل بهبود می‌باشند و اگر قابل اجرا نبودند از جانب متخصصان طراحی نمی‌شدند. در نتیجه برای آنکه در این زمینه ماهر شوید به تمرین کافی در طول زندگی نیاز دارید.
3. کم توجهی و داشتن مشکلاتی در تمرکز
ناتوانی در گوش دادن فعال تنها به خاطر فقدان مهارت‌های ارتباطی کافی نیست. گاهی اوقات این مسئله از مشکلات درون فردی نشات می‌گیرد. از جمله مهمترین مشکلات مؤثر در این زمینه می‌توان به کمبود توجه و تمرکز اشاره کرد. اگر در موضوعات دیگر هم به راحتی دچار حواس پرتی می‌شوید و نمی‌توانید آن طور که باید توجه خود را روی موضوعی متمرکز کنید می‌توانید از یک روانشناس برای بهبود این مسئله کمک بگیرید.
4. ذهن قضاوتگر
برخی افراد قضاوتگری بیشتری دارند. این افراد در ذهن خود بیش از هر چیز به دنبال یافتن خوب و بد ماجرا هستند و نمی‌توانند بر اصل موضوع تمرکز کنند. همین امر باعث می‌شود که نتوانند به خوبی حرف‌های دیگران را بشنوند. در نتیجه اگر می‌خواهید شنونده خوبی باشید باید از قضاوتگری ذهن خود هشیار باشید و در جهت تعدیل این ویژگی تلاش نمایید. بسیاری از گفت‌وگوهای زوجین به دلیل همین موضوع به مشکلات و اختلافات می‌انجامد که لازم است برای بهبود آن چاره‌ای بیاندیشید.
معایب شنیدن بدون توجه
وقتی کسی با شما صحبت می‌کند، انتظار دارد به او گوش دهید و برای او اهمیت قائل شوید. باید بتوانید به جزئیات صحبت دیگران توجه کنید، نه اینکه در ذهنتان دنبال جواب بگردید. همچنین تا آن جا که می‌توانید تماس چشمی مناسب برقرار کنید. هیچکس دوست ندارد وقتی در حال صحبت کردن است طرف مقابل به او بی‌اهمیت باشد. یکی از جنبه‌های مهم اهمیت دادن به دیگران گوش دادن فعال است. برای آن که بتوانید خوب گوش بدهید ابتدا لازم است تا موانع گوش دادن را شناسایی کنید.
چرا انسان ها حرف یکدیگر را نمی فهمند؟
تفاوت در لحن گفتارها، با کنایه صحبت کردن، مبهم صحبت کردن و … باعث کج فهمی و سوءبرداشت دیگران از صحبت‌های شما می‌شود. عدم توانایی گوش دادن نیز باعث می‌شود که افراد حرف‌های یکدیگر را نفهمند. این مشکلات عمدتا بین زوجین به وجود می‌آید و آن‌ها از اینکه همسرشان زبان آن‌ها را نمی‌فهمد، گلایه می‌کنند. شنیدن فعال در برقراری ارتباط سالم بین زوجین بسیار موثر است و اگر فردی از همسرش توجه کافی دریافت نکند طبیعتا نمی‌تواند توجه کافی را نیز به او بدهد.
راه های تقویت گوش دادن فعال
شنونده خوب بودن، مهارتی است که بیش از همه باید در روانشناسان وجود داشته باشد. آن‌ها باید با تمام وجود و تمام توجه صحبت‌های مراجع خود را بشنوند، در ذهن خود تحلیل کنند و بتوانند تمام جزئیات صحبت آن‌ها را درک کنند. روانشناسان بر اساس آموزه‌های خود چند مهارت و راهکار مهم برای شنونده فعال بودن را بیان کرده‌اند که به شرح آن می‌پردازیم.
1.هنگام گوش دادن حتما به فرد مقابل نگاه کنید
همه فرایند گوش دادن با توجه و تمرکز شروع می‌شود. نباید وقتی کسی در حال صحبت با شماست کار دیگری انجام دهید. اگر وقت ندارید یا مشغول کاری هستید از فرد مقابل بخواهید که در زمان دیگری با شما صحبت کند تا بتوانید با تمام توجه به او بپردازید.
2.هرگز در صحبت فرد مقابل نپرید
هیچکس دوست ندارد کسی میان صحبت‌های او بپرد و حرفش را قطع کند. علاوه بر اینکه نوعی بی احترامی است، باعث می‌شود فرد فکر کند که صحبت‌هایش مهم و جذاب نیست و شما حرف‌های بهتری برای گفتن دارید.
3.هنگام گوش دادن به دنبال پاسخ دادن نباشید
بدترین اشتباه هنگام گوش دادن این است که در حین آن، دنبال یافتن پاسخی برای صحبت‌های فرد مقابل باشید. بهتر است که وقتی صحبت فرد تمام شد، کمی فکر کنید و سپس جواب بدهید. مطمئن باشید اگر درست و با تمام وجود بشنوید، بهترین جواب را برای فرد مقابلتان پیدا خواهید کرد.
4.سوال پرسیدن، مهمترین بخش گوش دادن فعال
سوالات هوشمندانه و به موقع، بهترین بازخورد را به گوینده می‌دهد. سوال پرسیدن (نه میان صحبت‌های فرد) باعث می‌شود که تمرکز شما بیشتر شود، به علاوه به فرد مقابل نشان می‌دهید که برای صحبت‌های او اهمیت قائل هستید.
5.حرف های طرف مقابل شما را به فکر فرو نبرد
باید دقت کنید که اگر فرد مقابل شما، صحبت یا مسئله‌ای را مطرح کرد که شما تجربه آن را دارید، لازم نیست به فکر فرو بروید. به عنوان مثال اگر فردی بگوید که من یک دوست دارم که به من خیانت کرده، شما به فکر دوست سال‌های دور خود بیفتید که به شما خیانت کرده و غرق در داستان خودتان شوید. این مسئله باعث می‌شود شما به کلی صحبت‌های طرف مقابل را از دست دهید و فرایند ارتباط لطمه بخورد.
6.همدلی کنید
سعی کنید از دید طرف مقابل به ماجرا و مسائل نگاه کنید و خود را جای او بگذارید. هیچ چیز مثل یک همدرد خوب برای دیگران لذت بخش است.
7.نظرات و تعصبات شخصی را کنار بگذارید
هرگز در هنگام گوش دادن فعال، در مقابل نظرات مخالف خود جبهه نگیرید. اجازه دهید فرد مقابلتان به طور کامل مواضع خود را بیان کند. تعصبات و بیان مخالفت ممکن است باعث مختل شدن ارتباط شما شود.
سوالات متداول
هنگامی که با همسرم صحبت می‌کنم انگار با دیوار حرف می‌زنم. همانطور که به حرف‌های من گوش می‌دهد هزار کار دیگر انجام می‌دهد و آخرش می‌گوید چی شد؟ این رفتار آن قدر ادامه دار شده که دیگر تمایل ندارم با او صحبت کنم چه کنم؟
متاسفانه یکی از مشکلات رایج میان زوجین عدم توجه به گفت‌وگوهای عادی و روزانه است. این مسئله باعث می‌شود که افراد بیش از پیش احساس تنهایی کرده و به مرور تمایلی به صحبت با همسر خود نداشته باشند. برای حل شدن هرچه سریع‌تر این مسئله بهتر است تا از یک مشاور کمک بگیرید تا شما و همسرتان بتوانید با یادگیری مهارت‌های مختلف از جمله مهارت گوش دادن، روند عادی زندگی خود را ادامه دهید.
